Đầu tháng 10, sau mưa lôi cuốn “Thơ Hoàng đế Thiệu Trị đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ” ra ngó; nói thật là bản thân mình không thích đọc thơ vì thơ vua khó đọc; lang thang cũng thấy khúc này vui vui, nên chú tâm;
Nơi nào xuân tươi đẹp
Mây sáng giữa trời quang .
Lượn bay khắp núi thẳm,
Quét sạch khí mù tan.
Ngoài xa hồng rang rực
Đầu đỉnh ánh chiều lan
Tô trời xanh sắc mới ,
Xoá vết đỏ non ngàn
Triều vua Thiệu Trị (1841–1847), Tên thật: Nguyễn Phúc Miên Tông (con trưởng của vua Minh Mạng, mẹ là Thuận Thiên Thái Hậu Hồ Thị Hoa); Trị vì: 1841 – 1847 (6 năm); Miếu hiệu: Thiệu Trị; Lăng tẩm: Xương Lăng, Huế.
Bài thơ trích nằm trong chùm “Hà xứ xuân quang hảo tam thập thủ” của vua Thiệu Trị (trị vì 1841–1847). Đây là một chùm thơ nổi tiếng vì được nhà vua sáng tác ngay khi còn trên ngai vàng, nhằm ghi lại cảm xúc trước cảnh xuân thiên nhiên đất nước.
Nếu nhìn vào đoạn thơ bạn đưa, có thể thấy:
Cảm hứng chủ đạo: Vua Thiệu Trị ngắm cảnh xuân, nhưng không chỉ là cảnh đẹp “hoa, mây, nắng” theo lối tả cảnh thông thường. Ở đây, hình ảnh “mây sáng giữa trời quang”, “quét sạch khí mù tan” vừa mang nghĩa thiên nhiên trong lành, vừa hàm ý mong mỏi quốc thái dân an, mây mù tan biến, đất nước trong sáng; Ông dùng ánh sáng và màu sắc: “hồng rạng rực”, “ánh chiều lan”, “tô trời xanh sắc mới” để khắc họa bức tranh đầy sức sống, giàu hy vọng.
Tâm thế của một vị vua thi sĩ: Thiệu Trị là vị vua kế tục Minh Mạng, nhưng trị vì ngắn ngủi và nhiều nỗi lo thời cuộc (sức ép của phương Tây, nội trị chưa ổn). Trong cảnh đó, việc làm thơ về mùa xuân cho thấy ông muốn tìm sự an ủi tinh thần, gửi gắm khát vọng cho một triều đại tươi sáng; “Xoá vết đỏ non ngàn” có thể hiểu như mong mỏi sự an lành, xóa đi những vết thương, sự rối ren còn vương lại trong lòng xã hội.
Ý nghĩa: Thơ vừa có nét truyền thống Đường thi (tả cảnh, dùng ánh sáng, mây, núi), vừa phảng phất tâm sự của người quân vương; Thể hiện một tâm hồn thanh nhã, yêu thiên nhiên, nhưng đồng thời cũng có ẩn ý chính trị và đạo trị quốc: mong triều đại sáng sủa, trong trẻo như bầu trời sau mây mù.
Tóm lại, khi viết chùm thơ này, vua Thiệu Trị vừa là người thưởng xuân bằng cảm xúc nghệ sĩ, vừa là vị quân vương ký thác nỗi niềm trước vận nước: mong cảnh xuân thanh khiết là điềm lành cho xã hội, đất nước được an hòa, khí mù tan biến để mở ra một thời đại trong sáng.
“Thơ Hoàng đế Thiệu Trị” không chỉ là di sản văn hóa, mà còn là một cuốn sách kích thích tư duy và cảm thụ nghệ thuật, là cơ hội để bạn tiếp cận với một đỉnh cao nghệ thuật ngôn từ trong văn hóa Việt. Học cách phân tích và giải mã những ẩn ý tinh tế của người xưa, rèn luyện khả năng nhìn thấu cả những điều không được viết ra. Và Tìm thấy sự an ủi và khát vọng sống tích cực qua những vần thơ đầy ánh sáng và hy vọng.
Hãy mở cuốn sách này để thấy, thơ Vua không hề khó đọc, mà là một kho tàng của vẻ đẹp và trí tuệ.
Theo Quyên Lê
