- Một thời, Thế Tôn trú ở Bàrànasi, tại Isipatana, chỗ Vườn Nai. Tại đấy, Thế Tôn bảo chúng năm Tỷ-kheo:
– Có HAI CỰC ĐOAN này, này các Tỷ-kheo, một người xuất gia KHÔNG NÊN thực hành theo. Thế nào là hai?
Một là, ĐẮM SAY TRONG CÁC DỤC (kàma), HẠ LIỆT, ĐÊ TIỆN, PHÀM PHU, KHÔNG XỨNG BẬC THÁNH, KHÔNG LIÊN HỆ ĐẾN MỤC ĐÍCH. Hai là, TỰ HÀNH KHỔ MÌNH, KHỔ ĐAU, KHÔNG XỨNG BẬC THÁNH, KHÔNG LIÊN HỆ ĐẾN MỤC ĐÍCH. Tránh xa hai cực đoan này, này các Tỷ-kheo, là CON ĐƯỜNG TRUNG ĐẠO do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, ĐƯA ĐẾN AN TỊNH, THẮNG TRÍ, GIÁC NGỘ, NIẾT BÀN.
Và thế nào là CON ĐƯỜNG TRUNG ĐẠO, này các Tỷ-kheo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn? Chính là CON ĐƯỜNG THÁNH ĐẠO TÁM NGÀNH, tức là chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Đây là con đường Trung đạo, này các Tỷ-kheo, do Như Lai chánh giác, tác thành mắt, tác thành trí, đưa đến an tịnh, thắng trí, giác ngộ, Niết-bàn.
Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ, này các Tỷ-kheo, sanh là khổ; già là khổ; bệnh là khổ; chết là khổ; sầu, bi, khổ, ưu, não là khổ; oán gặp nhau là khổ; ái biệt ly là khổ; cầu không được là khổ; tóm lại, năm thủ uẩn là khổ.
Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ TẬP, này các Tỷ-kheo, chính là ÁI NÀY ĐƯA ĐẾN TÁI SINH, câu hữu với hỷ và tham, tìm cầu hỷ lạc chỗ này chỗ kia. Tức là dục ái, hữu ái, phi hữu ái.
Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ DIỆT, này các Tỷ-kheo, chính là LY THAM, ĐOẠN DIỆT, không có dư tàn khát ái ấy, sự quăng bỏ, từ bỏ, giải thoát, không có chấp trước.
Đây là THÁNH ĐẾ VỀ CON ĐƯỜNG ĐƯA ĐẾN KHỔ DIỆT, này các Tỷ-kheo, chính là con đường Thánh đạo tám ngành tức là chánh tri kiến, chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định.
Đây là Thánh đế về Khổ, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ CẦN PHẢI LIỄU TRI, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp, từ trước Ta chưa từng nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là Thánh đế về Khổ đã được liễu tri, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh.
Đây là Thánh đế về Khổ tập, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ TẬP CẦN PHẢI ĐOẠN TẬN, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là Thánh đế về Khổ tập đã được đoạn tận, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh.
Đây là Thánh đế về Khổ diệt, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là THÁNH ĐẾ VỀ KHỔ DIỆT CẦN PHẢI CHỨNG NGỘ, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là Thánh đế về Khổ diệt đã được chứng ngộ, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh.
Đây là Thánh đế về Con Đường đưa đến khổ diệt, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là THÁNH ĐẾ VỀ CON ĐƯỜNG ĐƯA ĐẾN KHỔ DIỆT CẦN PHẢI TU TẬP, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng được nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh. Đây là Thánh đế về Con đường đưa đến Khổ diệt đã được tu tập, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước Ta chưa từng nghe, nhãn sanh, trí sanh, tuệ sanh, minh sanh, quang sanh.
Cho đến khi nào, này các Tỷ-kheo, trong Bốn Thánh đế này với ba chuyển và mười hai hành tướng như vậy, tri kiến như thật không khéo thanh tịnh ở nơi Ta. Này các Tỷ-kheo, cho đến khi ấy, trong thế giới này với Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Ta không chứng tri đã chánh giác Vô thượng Chánh đẳng giác.
Và cho đến khi nào, này các Tỷ-kheo, trong Bốn Thánh đế này, với ba chuyển và mười hai hành tướng như vậy, tri kiến như thật đã được khéo thanh tịnh ở nơi Ta. Cho đến khi ấy, này các Tỷ-kheo, trong thế giới này với Thiên giới, Ma giới, Phạm thiên giới, với chúng Sa-môn, Bà-la-môn, chư Thiên và loài người, Ta mới chứng tri đã chánh giác Vô thượng Chánh đẳng giác. Tri kiến khởi lên nơi Ta: “BẤT ĐỘNG LÀ TÂM GIẢI THOÁT CỦA TA. ĐÂY LÀ ĐỜI SỐNG CUỐI CÙNG, NAY KHÔNG CÒN TÁI SINH NỮA”.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Chúng năm Tỷ-kheo hoan hỷ tín thọ lời Phật dạy. Trong khi lời dạy này được tuyên bố, Tôn giả Kondanna khởi lên pháp nhãn thanh tịnh, không cấu uế như sau: “PHÀM VẬT GÌ ĐƯỢC TẬP KHỞI, TẤT CẢ PHÁP ẤY CŨNG BỊ ĐOẠN DIỆT”.
Và khi pháp luân này được Thế Tôn chuyển vận như vậy, chư Thiên cõi đất này lớn tiếng nói lên: “Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ Chư Thiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, ma vương, Phạm thiên, hay bất cứ một ai ở đời”.
Sau khi được nghe tiếng chư thiên ở cõi đất, Tứ Đại Thiên Vương thiên lên tiếng nói lên: “Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ Chư Thiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, ma vương, Phạm thiên, hay bất cứ một ai ở đời”.
Sau khi được nghe tiếng của chư thiên ở Tứ Đại Thiên Vương thiên, thời chư Thiên ở cõi trời Ba Mươi Ba… chư Thiên Dạ-ma (Yàmà)… chư Thiên Đâu-suất (Tusità)… chư thiên ở Hóa Lạc… chư thiên ở Tha Hóa Tự Tại Thiên… chư Thiên ở Phạm thiên giới lớn tiếng nói lên: “Nay vô thượng Pháp luân này được Thế Tôn ở Ba-la-nại, chỗ Chư Thiên đọa xứ, tại Vườn Nai, chuyển vận một pháp luân chưa từng được ai chuyển vận, Sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên, ma vương, Phạm thiên, hay bất cứ một ai ở đời”.
Như vậy, trong sát-na ấy, trong khoảnh khắc ấy, trong giây phút ấy, tiếng ấy lên đến Phạm thiên giới. Và MƯỜI NGÀN THẾ GIỚI CHUYỂN ĐỘNG, RUNG ĐỘNG, CHUYỂN ĐỘNG MẠNH. Và MỘT HÀO QUANG VÔ LƯỢNG, QUẢNG ĐẠI phát chiếu ra ở đời, vượt quá uy lực chư thiên.
Rồi Thế Tôn thốt lên lời cảm hứng sau đây: “Chắc chắn đã giác hiểu là Kondanna! Chắc chắn đã giác hiểu là Kondanna!”
Như vậy, Tôn giả Kondanna được tên là Anna Kondanna (A-nhã Kiều-trần-như).
(Trích: V. Thiên Đại, Kinh Tương Ưng Bộ, Nikaya, NXB Hồng Đức, 2020, trang 1296-1298, Dịch giả Hòa Thượng THÍCH MINH CHÂU)
